ÍSLENSKT UNGLINGAMÁL
Rannsókn á samskiptaaðferðum í raungögnum
Tilgangur verkefnisins er að rannsaka unglingamál á Íslandi. Meginmarkmiðið er að kortleggja ýmis einkenni íslensks unglingamáls á grundvelli raungagna með því að nálgast það frá ólíkum sjónarhornum og með mismunandi aðferðum. Rannsóknin er styrkt af RANNÍS.
NÁNARI LÝSING Á VERKEFNINU
Tilgangur verkefnisins er að rannsaka unglingamál á Íslandi. Meginmarkmiðið er að kortleggja ýmis einkenni íslensks unglingamáls á grundvelli raungagna með því að nálgast það frá ólíkum sjónarhornum og með mismunandi aðferðum. Samtöl unglinga við ólíkar aðstæður verða hljóðrituð og skráð: Hópsamtöl um tiltekin umræðuefni sem fara fram í skólastofu með 3–4 þátttakendum í hvert sinn, sjálfsprottin samtöl í daglegu lífi ungmenna og símtöl (alls um 35 klst.). Samtölin verða tekin upp í Reykjavík, á Akureyri og á Ísafirði. Auk þess verður gerð rafræn könnun á unglingaslangri sem lögð verður fyrir um 1000 unglinga til að varpa ljósi á slanguryrði í máli þeirra og niðurstöðurnar verða bornar saman við sambærilega könnun sem gerð var árið 2000.
Við úrvinnslu og greiningu gagnanna verður m.a. beitt aðferðum samskiptamálfræði sem fæst við kerfisbundin einkenni samtala og félagsmálfræði sem felur ekki síst í sér greiningu á margvíslegum tilbrigðum í máli, bæði í málnotkun einstakra málhafa og á milli málnotenda, og tengir þau við ytri aðstæður. Rannsóknirnar beinast að ólíkum þáttum málsins og niðurstöðurnar munu varpa ljósi á samspil hinna ólíku sviða málsins: orðaforða, málkerfis og samskiptamunstra. Þær verða jafnframt bornar saman við niðurstöður annarra rannsókna, bæði við fyrri rannsóknir á íslensku unglingamáli til þess að fá vísbendingar um þróun þess og breytingar fá einni kynslóð til annarrar og við sambærilegar rannsóknir í öðrum málsamfélögum til að kanna sameiginleg einkenni unglingamáls þvert á landmæri og mörk tungumála. Einnig verða niðurstöður verkefnisins skoðaðar í ljósi fyrri rannsókna á íslensku talmáli sem gefur færi á samanburði milli ólíkra aldurshópa og málnotkun við ólíkar aðstæður. Verkefnið og niðurstöður þess fela því í sér mikilvægt framlag á sviði fræðikenninga um samtímaleg tilbrigði í máli, málbreytingar og tungumálatengsl.
Efniviðurinn verður varðveittur með öðrum talmálsgögnum hjá Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum og stuðlar þannig að því að til verði traustar heimildir um íslenskt talmál (hljóðrit, umritun í textaskrám og greining) sem nýta má til frekari rannsókna á því. Jafnframt verður gengið þannig frá hluta efnisins að það megi gera aðgengilegt til afnota í kennslu og til þróunar og hönnunar á máltæknilausnum.
Rannsóknirnar eru samvinnuverkefni fræðimanna við Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum, Háskóla Íslands, Háskólann í Reykjavík og Háskólann á Akureyri. Verkefnið hlaut styrk til þriggja ára úr rannsóknasjóði 2018.
Verkefnisstjórn
HELGA HILMISDÓTTIR
Rannsóknardósent við Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum
Verkefnisstjóri
ÁSGRÍMUR ANGANTÝSSON
Prófessor í íslensku við Háskóla Íslands
ÁSTA SVAVARSDÓTTIR
Rannsóknardósent við Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum
FINNUR FRIÐRIKSSON
Rannsóknardósent við Háskólann á Akureyri
JÓN GUÐNASON
Dósent við verkfræðideild Háskólans í Reykjavik
SIGRÍÐUR SIGURJÓNSDÓTTIR
Prófessor í íslensku við Háskóla Íslands
Starfsmenn verkefnisins
DAGBJÖRT GUÐMUNDSDÓTTIR
Doktorsnemi í íslensku við Háskóla Íslands (2019–2020)
RAGNHEIÐUR JÓNSDÓTTIR
M.A.-nemi í íslensku við Háskóla Íslands 2020
Rannsakandi 2021, umsjónarmaður slangurkönnunar
ATLI SNÆR ÁSMUNDSSON
Aðstoðarmaður, nemi við Háskóla Íslands (2019)
EVA HRUND SIGURJÓNSDÓTTIR
Aðstoðarmaður, nemi við Háskóla Íslands (2019–2020)
EVA RAGNARSDÓTTIR KAMBAN
Aðstoðarmaður, nemi við Háskóla Íslands (2019)
IÐUNN KRISTÍNARDÓTTIR
Aðstoðarmaður, nemi við Háskóla Íslands (2019)
Ásdís Helga Jóhannsdóttir
Aðstoðarmaður, nemi við Háskóla Íslands (2020–2021)
Starfsmenn verkefnisins 2019: Atli Snær, Eva Hrund, Kristín, Eva og Ragnheiður.
AFRAKSTUR VERKEFNISINS
Fyrirlestrar, greinar og lokaverkefni
Helga Hilmisdóttir. 2018. Rannsóknarverkefnið Íslenskt unglingamál: Tilgangur, markmið og hugmyndir um gagnaöflun. Hádegisfyrirlestir á vegum Málfræðifélagsins. Reykjavík 14. september 2018.
Helga Hilmisdóttir, Ásgrímur Angantýsson, Ásta Svavarsdóttir, Finnur Friðriksson, Jón Guðnason og Sigríður Sigurjónsdóttir. Icelandic Youth Language: A Collection of Data. Veggspjald á ráðstefnunni Den 11 nordiska dialektologkonferensen, Reykjavík 20.-22. ágúst 2018.
Helga Hilmisdóttir. 2018. Användning, anpassning och accepterande av isländska importord i isländskan. Boðsfyrirlestur á málþinginu Ketsjup eller ketchup? Tilpassing av utanlandske ord i norsk og andre nordiske språk, Bergen 19. desember 2018.
Ásgrímur Angantýsson. 2018. Linguistic proficiency from the perspective of Icelandic adolecents. Fyrirlestur á opnunarmálþingi rannsóknarverkefnisins 11.-12. október 2018.
Ásta Svavarsdóttir. 2018. Icelandic spoken language data. Fyrirlestur á opnunarmálþingi rannsóknarverkefnisins 11.-12. október 2018.
Elizabeth Peterson. 2018. From the magic word to the f-word: Social and pragmatic meanings of English borrowings in Finnish. Fyrirlestur á opnunarmálþingi rannsóknarverkefnisins 11.-12. október 2018.
Finnur Friðriksson. 2018. Icelandic teenagers' online communication: Some possible pointers. Fyrirlestur á opnunarmálþingi rannsóknarverkefnisins 11.-12. október 2018.
Helga Hilmisdóttir. 2018. Icelandic youth language: An empirical research of communicative resources. Fyrirlestur á opnunarmálþingi rannsóknarverkefnisins 11.-12. október 2018.
Janus Spindler Møller. 2018. Youth languaging in contemporary Copenhagen: Insights from a longitudinal ethnographic school study. . Fyrirlestur á opnunarmálþingi rannsóknarverkefnisins 11.-12. október 2018.
Sigríður Sigurjónsdóttir. 2018. Icelandic in the Digital Age. Overview and first results of the research project: Modeling the Linguistic Consequences of Digital Language Contact. Fyrirlestur á opnunarmálþingi rannsóknarverkefnisins 11.-12. október 2018.
Helga Hilmisdóttir. 2018. Íslenskt unglingamál í alþjóðlegu samhengi. Skírnir 2018 (vor), bls. 58–74.
Helga Hilmisdóttir. 2019. Unglingamál í nýjum talmálsbanka. Fyrirlestur á Hugvísindaþingi 9. mars 2019.
Helga Hilmisdóttir. 2020. Rannsóknarverkefnið Íslenskt unglingamál. Hvað einkennir samtöl ungs fólks? Starfsdagur framhaldsskólakennara. Kvennaskólanum í Reykjavík 5. mars 2020.
Helga Hilmisdóttir. 2020. Beiðnir í tölvuleikjasamtölum grunnskólanema. Fyrirlestur á Hugvísindaþingi. Háskóli Íslands, 18. september 2020.
Ragnheiður Jónsdóttir. 2021. „Fáðu þér eina smellý og chillaðu broski.“ Um aðkomuorð í slangurorðaforða unglinga á Íslandi. Meistararitgerð í íslenskum fræðum, Háskóli Íslands.
Eva Ragnarsdóttir Kamban. 2021. „Þau voru bara eitthvað oh my god ...“ Beinar ræður í unglingamáli. B.A.-ritgerð í almennum málvísindum. Háskóli Íslands.
Kristín Björg Björnsdóttir. 2021. „Það væri alveg næs sko“. Áhersluorð í íslensku unglingamáli. B.A.-ritgerð í almennum málvísindum, Háskóli Íslands.
Helga Hilmisdóttir. 2021. Rannsóknarverkefnið Íslenskt unglingamál. Fyrirlestur á málþinginu Málheimur og tungutak unglinga. Um nýjar rannsóknir á íslensku unglingamáli, Akureyri 16. september 2021.
Ragnheiður Jónsdóttir. 2021. Rannsókn á slangri: Enska í slangurorðaforða unglinga á Íslandi. Fyrirlestur á málþinginu Málheimur og tungutak unglinga. Um nýjar rannsóknir á íslensku unglingamáli, Akureyri 16. september 2021.
Sigríður Sigurjónsdóttir. 2021. Unga fólkið og stafrænir miðlar. Fyrirlestur á málþinginu Málheimur og tungutak unglinga. Um nýjar rannsóknir á íslensku unglingamáli, Akureyri 16. september 2021.
Ragnheiður Jónsdóttir. 2021. Enska í slangurorðaforða unglinga á Íslandi. Skírnir 195 (haust), bls. 379−408.
Ragnheiður Jónsdóttir og Helga Hilmisdóttir. 2021. „brooo, wtf!?!?“ Um áhrif stafrænnar tækni á ritun slangurs meðal unglinga. Ritið 3/2021, bls. 93−115.
Helga Hilmisdóttir. 2021. Leikjatölvur og orðaforði unglinga. Rannsókn á framandorðum í samtölum tveggja grunnskóladrengja.
Ritið 3/2021, bls. 117−144.
Málþing á Akureyri 2021. Helga, Finnur, Ásta, Sigríður, Ragnheiður og Ásgrímur.